Harmony according to Aristoxenus of Tarentum: philosophical-epistemological comments on Greek music theory

Authors

DOI:

https://doi.org/10.5965/2525530406012021e0007

Keywords:

Medieval Music Theory, Music Theory, Epistemology, Harmony, Aristoxenus of Tarentum

Abstract

Seeking to contribute to the studies of Harmony, we propose a data collection, with commentaries, of primary expressions of Greek musical literature, from Aristoxenus of Tarentum (4th century BC). Moreover, through that semantic analysis, we aim to understand the organization of his treatise on Harmony, highlighting its parts and methodology. Consequently, we point out some philosophical principles from musical thoughts, such as the mandatory critical-poetic posture of the μουσῐκός (mousikós) and the knowledge of the musical episteme. Thus, we include shorts comments on the tradition of the musical literature in Latin, found in authors such as Martianus Capella and Fabius Fulgentius, approximately in the 5th century AD, to later theorists, with Sethus Calvisius and Blanchinus Veronensis, already in the early 17th and 18th centuries respectively, all heirs of Aristoxenus and his epigones, in mention of Aristides Quintilian, Cleonides and Ptolemy.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Rubens Russomanno Ricciardi, Universidade de São Paulo

Professor titular do Departamento de Música da FFCLRP-USP, Rubens Russomanno Ricciardi é compositor, maestro, pianista e musicólogo. Graduado (Licenciatura em Música) pela Escola de Comunicações e Artes da Universidade de São Paulo e com especialização (Musicologia) pela Universidade Humboldt de Berlim, sua carreira acadêmica contempla Mestrado (dissertação sobre Hanns Eisler), Doutorado (tese sobre Manuel Dias de Oliveira), Livre-docência (tese em Poética Musical) e Concurso para Professor Titular (performance em regência/piano) pela ECA-USP. Suas linhas de pesquisa são 1) Filosofia das artes e crítica da cultura: por uma poíesis crítica e 2) Processos de desenvolvimento artístico: Performance em Música Brasileira - história, interpretação-execução, processos composicionais e editoriais. Fundador do Curso de Música pela USP em Ribeirão Preto, com seu bacharelado pioneiro em Viola Caipira, é também fundador e diretor artístico do Ensemble Mentemanuque (grupo dedicado à música contemporânea) e da USP-Filarmônica (orquestra de alunos de graduação, bolsistas da USP). É também, pela USP, professor responsável pelo Festival Música Nova Gilberto Mendes, coordenador e fundador do Núcleo de Pesquisa em Ciências da Performance em Música (NAP-CIPEM), do Centro de Memória das Artes, do Projeto USP-Música-Criança (com polos em Ribeirão Preto e São Joaquim da Barra, contemplado pelo Programa Aprender na Comunidade da PRG-USP) e das séries Concertos USP/São Carlos e Concertos USP/Theatro Pedro II, respectivamente nas cidades de São Carlos e Ribeirão Preto. Sua obra sinfônica Candelárias foi premiada no México. Tem artigos e capítulos de livros publicados no Brasil, em Portugal e na Alemanha. Suas composições de câmara e sinfônicas têm sido apresentadas em centros musicais no Brasil, na América do Norte (Canadá, EUA e México) e na Europa (Espanha, Suíça, Itália, França e Alemanha). É parecerista da FAPESP.

References

ADORNO, Theodor W.; HORKHEIMER, Max. Dialektik der Aufklärung. Frankfurt: Fischer, 1969 [1944].

ANDRADE, Mario de. Compendio de Historia da Musica. 1. ed. Digitalizado. São Paulo: Cupolo, 1929. Disponível em: http://www.bibliotecadigital.unicamp.br/document/?code=64516&opt=1. Acesso em: 25 mar. 2021.

ARISTOTELES; Euclides; Nicomachus; Bacchius; Gaudentius; Alypius. Musici scriptores Graeci. Recognovit prooemis et indice instruxit Carolus Janus. Lipsiae: Teubner, 1895.

ARISTOXENOS. Αριστοξνου Αρμονικων τα Σοzομενα (Die harmonischen Fragmente des Aristoxenus). Herausgegeben von Paul Marquard. Berlin: Weidmannsche Buchhandlung, 1868.

ARISTOXENUS. Αριστοξενου Αρμονικα Στοιχεια. The Harmonics of Aristoxenus. Edited with translation notes; introduction and index of words by Henry S. Macran. Oxford: Clarendon Press, 1902.

ARISTOXENUS. Αριστοxενου Ρυθμικών Στοιχείων. In: MARCHETTI, Christopher C. Aristoxenus Elements of Rhythm: Text, Translation, and Commentary with a translation and commentary on POXY 2687. Dissertation (Graduation School-New Brunswick) – Rutgers, The State University of New Jersey. New Brunswick, New Jersey, 2009.

ARISTOXENUS, von Tarent. Melik und Rhythmik. Übersetzt und Erläutert durch R. Westphal. Leipzig: Verlag von Ambr. Abel, 1883.

CAPELLA, Martianus. Les noces de Philologie et de Mercure. Livre IX – L’Harmonie. Paris: Les Belles Lettres, 2011.

CHAILLEY, Jacques. L’imbroglio des modes. Paris: LeDuc, 1960.

CLEONIDES. Harmonicum introductorium [Εἰσαγωγὴ ἁρμονική]. Interprete Georgio Valla Placentino. Venetiis: Simonem Papiensem dictum Biuilaquam, 1497.

CLÉONIDE; EUCLIDES. L’introduction harmonique [de Cléonide] et La division du canon [d’Euclide le Géomètre]. Traduction avec commentaire perpétuel de Ch. Emile Ruelle. Paris: Librairie de Firmin Didot et Cie., 1884.

DE MUSICA Scripta Bellermanniana. Bibliotheca Scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana. Edidit D. Najock. Leipzig: Teubner Verlagsgesellschaft, 1975.

EUSEBIUS [Cesareae]. Preparatio Evangelica. Liber I. United Kingdom: [s. n.], 1903. Disponível em: http://www.tertullian.org/fathers/eusebius_pe_01_book1.htm. Acesso em: 3 maio 2020.

EYCK, Jan van; EYCK, Hubert van. Het lam Gods. 1432. Óleo e madeira, 3.4 x 5.2 m (12 painéis). Catedral de São Bavão, Gante, Bélgica. Disponível em: https://www.sintbaafskathedraal.be/en/history/the-ghent-altarpiece/. Acesso em: 25 fev. 2021.

FULGENTIUS, Fabius Planciades. Opera. Recensuit: Rudolfus Helm. Lipsia: Teubner, 1898.

GALILAEI, Galilaeo. Systema Cosmicum. Augustae Treboc [Strasbourg]: Typis Davidis Havtti, 1635.

GALILEI, Galileo. Siderevs nvncivs. Venetiis: Thomam Baglionum, 1610. Disponível em: www.liberliber.it/biblioteca/g/galilei/sidereus_nuncius/html/sidereus.htm. Acesso em: 4 mar. 2020.

GALILEI, Galileo. Dialogo sopra i due massimi sistemi del mondo Tolemaico, e Copernicano. Fiorenza: Batista Landini, 1632.

GALILEI, Vincentio. Dialogo della mvsica antica, et della moderna. Fiorenza: Giorgio Marescotti, 1581.

GIBSON, Sophie. Aristoxenus of Tarentum and the Birth of Musicology. Edited by Dirk Obbink and Andrew Dyck. New York; London: Routledge, 2005.

GLAREANI, S. D. P. [Henricus Loriti]. Δωδεκαχορδον. Basilæ: Henricus Petrus, 1547.

HESÍODO. Os trabalhos e os dias. Trad. e estudo de Luiz Otávio Mantovaneli. São Paulo: Odysseus, 2011. (Coleção Kouros).

HOUAISS, Antônio; VILLAR, Mauro de Salles. Dicionário da Língua Portuguesa. Elaborado no Instituto Antônio Houaiss de Lexicografia e Banco de Dados da Língua Portuguesa S/C Ltda. Rio de Janeiro: Objetiva, 2001.

KEPLER, Ioannes. Harmonices Mundi. Austriae: Ioannes Plancus, 1619.

LAERTIUS, Diogenes. Vitarum Philosophorum Libri. Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana. Edidit Miroslav Marcovich. Berolini: Walter de Gruyter, 2008.

NEWTON, Isaac. Philosophiae naturalis Principia mathematica. Londini: Jussu Societatis Regiae ac Typis J. Streater, 1686. [Online]. Disponível em: https://cudl.lib.cam.ac.uk/view/PR-ADV-B-00039-00001/1. Acesso em: 20 mar. 2020.

OVIDE. Les Métamorphoses. Text établi et traduit par Georges Lafaye. Paris: Les Belles Lettres, 1928. Tome I (I-V).

PLATON. Oeuvres complètes. Texte établi et traduit par Albert Rivaud. Paris: Les Belles Lettres, 1985. Tome X: Timée – Critias.

PLUTARQUE. De la Musique (Peri Mousikēs). Édition critique et explicative par Henri Weil et Théodore Reinach. Paris: Ernest Leroux, 1900.

PTOLOMEUS. Harmonics. Translation and commentary by Joh Solomon. Leiden; Boston; Köln: Brill, 2000.

QUINTILIANUS, Aristides. De Musica. Edidit Albertus Iahnius. Berolini: S. Calvaryus et sociis, 1882. Libri III.

REMIGIUS, Altisiodorensis. Scriptores ecclesiastici de musica sacra potissimum. Ed. Martin Gerbert, repr. Hildesheim: Olms, 1963 [St. Blaise: Typis San-Blasianis, 1784]. v. 1, p. 63-94. 3 v.

SCHOLIA enchiriadis de arte musica. In: MIGNE, J. P. (ed.). Patrologia cursus completus. Paris: Garnier, 1844-1904. (Series latina, 221 v.)

SUDA. Suidae Lexicon. Ex recognitione Immanuelis Bekkeri. Berolini: typis et impensis Georgii Reimeri, 1854.

THESAURUS MUSICARUM LATINARUM. Bloomington (EUA), School of Music, Indiana University. Disponível em: www.chmtl.indiana.edu/tml/start.html. Acesso em: 10 jun. 2020.

TRENDELENBURG, Fridericus Adolphus. Platonis de ideis et numeris doctrina ex aristotele illustrata. Lipsiae: [s. n.], 1826.

TROND, Rudolf von [St.]. Die Quaestiones in musica: Ein Choraltraktat des zentralen Mittelalters und ihr mutmasslicher Verfasser Rudolf von St. Trond (1070-1138). Leipzig: Breitkopf und Härtel, 1911. Disponível: http://www.chmtl.indiana.edu/tml/12th/RUDQUA. Acesso em: 20 mar. 2020.

Published

2021-06-17

How to Cite

VEIGA, Paulo Eduardo de Barros; RICCIARDI, Rubens Russomanno. Harmony according to Aristoxenus of Tarentum: philosophical-epistemological comments on Greek music theory. Orfeu, Florianópolis, v. 6, n. 1, 2021. DOI: 10.5965/2525530406012021e0007. Disponível em: https://periodicos.udesc.br/index.php/orfeu/article/view/19663. Acesso em: 16 jul. 2024.